واژه ودود در قرآن

سؤال

واژه ودود در قرآن چند بار آمده است و چه معنایی دارد؟

ودود به معنای دوست‌دار و از اسماء خداوند است. این کلمه دو بار در قرآن آمده و صیغه مبالغه می‌باشد. ودود یک بار همراه کلمه غفور و یک بار همراه رحیم آمده است. این واژه می‌تواند هم به معنای اسم فاعل باشد هم به معنای اسم مفعول.

معنای ودود

ودود از ریشه «ودد» به معنای محبت به چیزی و آرزو داشتن نسبت به آن است و هر دو معنی در این واژه بکار می‌رود؛ زیرا آرزو داشتن و دریافت چیزی نمودن، در بر گیرنده معنی دوستی، خواستن و تمایل شدید رسیدن و بدست آوردن آن چیز است که دوستش دارند. در آیاتی از قرآن این معنا به کار برده شده است.

واژه ودود می‌تواند هم به معنای اسم فاعل باشد یعنی خدا بندگانش را دوست دارد. هم به معنای اسم مفعول می‌آید یعنی خدا محبوب اولیای الهی است و آنها خدا را دوست دارند.

کلمه «ودود» بر وزن فعول از اسمای خدای تعالی است و از ریشه «وُدّ» اشتقاق یافته و کلمه: «وُدّ» با کلمه «حب» به یک معنا است الا اینکه از موارد استعمال این دو کلمه بر می‌آید که «ودد» نوع خاصی از حب است و آن حبی است که آثار و پی‌آمدهایی آشکار دارد مثل، الفت و آمد و شد.

ودود در قرآن

واژه «ودد» با مشتقاتش ۲۹ بار در قرآن آمده است. واژه ودود در قرآن دو بار آمده است. هر دو بار درباره خداوند بکار برده شده است:

ودود همراه با رحیم:

﴿وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ؛ و از پروردگار خود آمرزش بخواهید، سپس به درگاه او توبه کنید که پروردگار من مهربان و دوستدار [بندگان] است.﴾(هود:۹۰) ودود صیغه مبالغه به معنی محبت است، ذکر این کلمه بعد از کلمه رحیم اشاره به این است که نه تنها خداوند به حکم رحیمیتش به بندگان گنه‌کار توبه کار توجه دارد، بلکه از این گذشته آنها را بسیار دوست می‌دارد که هر کدام از این دو (رحم و محبت) خود انگیزه‌ای است برای پذیرش استغفار و توبه بندگان. علامه طباطبایی ذیل این آیه می‌گوید: اگر خدای تعالی را ودود خوانده به همین جهت است که او بندگان خود را دوست می‌دارد و آثار محبت خود را با افاضه نعمت‌هایش بر آنان ظاهر می‌سازد.

ودود همراه با غفور:

﴿وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ؛ او آمرزنده و دوست‌دارنده است.﴾(بروج:۱۴)

﴿هُوَ الْغَفُورُ﴾ یعنی خدا گناهان بنده‌اش را می‌پوشاند و نمی‌گذارد کسی از آن آگاه شود‏ ﴿الْوَدُودُ﴾ یعنی دوست‌دار بندگان خویش است و منافع آن‌ها را نیز دوست می‌دارد. پس خدا غفور است در پوشاندن گناه بنده‌اش از دیگران و ودود است در لطف و احسان بر بندگان خویش. زمانی که خداوند در آیات قبل از شدّت عذاب یاد کرده، در این آیه از آمرزش و لطف خویش نیز یاد کرده است تا گناه‌کاران از طریق توبه کردن به سوی او بازگردند و از رحمت او ناامید نشوند، چون خشم او بر گناه‌کاران، مانع رحمت او به آنان نمی‌شود.